Khắc phục ảnh hưởng mặt trái kinh tế thị trường đến cán bộ, đảng viên hiện nay

1. Tác động của kinh tế thị trường đến tư tưởng, đạo đức cán bộ
Theo đuổi và xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, là cơ sở hiện thực hóa mục tiêu: "xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới" như dòng cuối cùng trong Di Chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Kinh tế thị trường cũng giúp nhân cách người cán bộ, đảng viên ngày càng bộc lộ điểm tích cực như: tính quyết đoán, năng động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Đây cũng là điều kiện thuận lợi để mỗi cán bộ, đảng viên rèn luyện, hoàn thiện về phẩm chất đạo đức, lối sống. Bên cạnh mặt tích cực, kinh tế thị trường cũng tạo ra nhiều tác động tiêu cực đến nhân cách của đội ngũ cán bộ, đảng viên như: phân hóa giàu - nghèo; tham nhũng, tội phạm; chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa cá nhân, lối sống chạy theo đồng tiền bất chấp đạo lý… Những tác động tiêu cực từ mặt trái của kinh tế thị trường càng làm cho nhận định về bốn nguy cơ mà Hội nghị giữa nhiệm kỳ khóa 7 năm 1994 nêu ra đến nay vẫn còn nguyên giá trị, thậm chí có mặt trở nên nghiêm trọng, như là tình trạng quan liêu, tham nhũng, hối lộ, sự suy thoái về đạo đức, lối sống trong một số cán bộ có chức, có quyền. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, nhận định: “Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc…”[1].
Trong hai năm qua tính từ 10/2016 đến nay, đã có hơn 63 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý vi phạm nguyên tắc, điều lệ Đảng và pháp luật của Nhà nước, trong đó có cả những ủy viên Bộ Chính Trị, ủy viên Trung ương Đảng
2. Nguyên nhân
Nguyên nhân khách quan là do tác động mặt trái của kinh tế thị trường tới phát triển nhân cách người cán bộ, đảng viên, do việc thực hiện đổi mới kinh tế phải vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, chưa lường hết được những tác động của mặt trái cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế; chưa có sự chuẩn bị tốt về lập trường, tư tưởng và cả cách thức tiếp cận mới cho cán bộ, đảng viên. Trong khi đó, các thế lực thù địch không từ bỏ âm mưu “diễn biến hòa bình” và hoạt động thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, tăng cường hoạt động chống phá cách mạng nhằm làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Đảng ta… 
Nguyên nhân chủ quan, do một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện, giảm sút ý chí chiến đấu, quên đi trách nhiệm, bổn phận trước Đảng, trước Nhân dân. Thực hiện các nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi bị buông lỏng, hình thức. Việc nghiên cứu, sửa đổi, ban hành cơ chế, chính sách, pháp luật thích ứng với quá trình vận hành của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN chưa kịp thời. Đánh giá, sử dụng, bố trí cán bộ, đảng viên còn nể nang, cục bộ; không kiên quyết thay thế người vi phạm, uy tín giảm sút, năng lực yếu kém, bố trí cán bộ nặng về cơ cấu mà chưa chú tâm đến sử dụng người tài. Công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống còn hình thức; một số nơi có tình trạng cán bộ, đảng viên tốt không được bảo vệ, nêu gương; người vi phạm phẩm chất đạo đức, lối sống không bị lên án và xử lý nghiêm minh, kịp thời… 
3. Giải pháp
Để phát huy những mặt tích cực, khắc phục những hạn chế, yếu kém của kinh tế thị trường tới nhân cách người cán bộ, đảng viên cần thực hiện một số giải pháp chủ yếu sau: 
Một  là, thường xuyên tự phê bình và phê bình trong cán bộ, đảng viên nhằm phát triển nhân cách của đội ngũ cán bộ, đảng viên. 
Tự phê bình và phê bình là một trong những quy luật phát triển của Đảng ta, nhất là trước yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới. Thực tế hiện nay một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống trong cơ chế thị trường. Vì vậy, người cán bộ, đảng viên muốn có nhân cách tốt, có uy tín trước quần chúng, cần phải nêu cao tự phê bình và phê bình, nhất là cán bộ chủ chốt, những cán bộ, đảng viên giữ cương vị lãnh đạo, quản lý phải làm gương cho cấp dưới noi theo. Phải nhìn thẳng vào sự thật, dũng cảm tự phê bình và phê bình, xem đó là cách tốt nhất để sửa mình, phát triển nhân cách, không để những tiêu cực của cơ chế thị trường len lỏi, tấn công đạo đức, lối sống của người cán bộ, đảng viên. Đồng thời, phải xử lý nghiêm và kịp thời những cán bộ, đảng viên suy thoái về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, sa vào chủ nghĩa cá nhân, quan liêu, tham nhũng. 
Hai  là, đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong cán bộ, đảng viên về kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay. 
Công tác chính trị, tư tưởng là một trong những công tác quan trọng của xây dựng Đảng và có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đến xây dựng, phát triển nhân cách người cán bộ, đảng viên trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Khi cán bộ, đảng viên hiểu rõ những mặt tích cực và các mặt tiêu cực của kinh tế thị trường sẽ tạo sự đồng thuận, nhất trí cao trong tìm cách phát huy ưu điểm, hạn chế mặt trái của kinh tế thị trường trong xây dựng nhân cách của mỗi cán bộ, đảng viên.
Muốn vậy, cấp ủy các cấp, nhất là người đứng đầu phải thấm nhuần sâu sắc chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế thị trường ở nước ta; xác định các phương pháp, hình thức phù hợp để tuyên truyền, vận động cán bộ, đảng viên phát huy mặt tích cực, đấu tranh với các mặt tiêu cực không để ảnh hưởng đến phát triển nhân cách của mình. Tất cả các cơ quan ban, ngành phải chung tay, góp sức nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng để phát triển nhân cách người cán bộ, đảng viên. 
Ba là, mỗi cán bộ, đảng viên phải tự giác tu dưỡng, rèn luyện nâng cao phẩm chất đạo đức, lối sống. 
Năm 2016 Đảng ta ra Nghị quyết Trung ương 4 (Khoá XII) đánh giá thực trạng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng những năm qua và thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI); mục tiêu, quan điểm về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; nhận diện 9 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị; 9 biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống; 9 biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Tiếp đến trong kỳ họp thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã xem xét, quyết định việc ban hành Quy định số 08-QĐi/TW ngày 25 tháng 10 năm 2018 về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Uỷ viên Bộ Chính trị, Uỷ viên Ban Bí thư, Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, và thông qua những vụ "đại án" vừa rồi chưa lúc nào vấn đề tu dưỡng, rèn luyện nâng cao phẩm chất đạo đức, lối sống của cán bộ lại trở nên cần thiết và bức xúc như lúc này.
Vì vậy, việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng cần tiến hành thường xuyên và diễn ra "như rửa mặt hằng ngày" bằng những việc làm cụ thể, thiết thực trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ của cán bộ, đảng viên. Thực hiện tự tu dưỡng, tự rèn luyện một cách nghiêm túc, bền bỉ, thường xuyên là một giải pháp quan trọng để phát triển nhân cách trong cơ chế thị trường của mỗi cán bộ, đảng viên, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”[2].
Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh theo tinh thần Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị chủ đề 2019 "Xây dựng ý thức tôn trọng Nhân dân, phát huy dân chủ, chăm lo đời sống Nhân dân theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh"
Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay đối với cán bộ, đảng viên là phải thực hành cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư, khắc phục thói chạy theo danh vọng, địa vị, lạm dụng quyền hạn, chức vụ để chiếm đoạt của công, thu vén cho gia đình, cá nhân, cục bộ, địa phương chủ nghĩa. Phải thẳng thắn, trung thực, bảo vệ chân lý, bảo vệ đường lối, quan điểm của Đảng, bảo vệ người tốt; không chạy thành tích, chạy chức, chạy quyền, chạy tội... không bao che, giấu giếm khuyết điểm. Phải tích cực học tập phong cách quần chúng, dân chủ và phong cách nêu gương của Hồ Chí Minh. Mỗi cán bộ, đảng viên cần phải nêu gương đối với mình, đối với người và đối với công việc; chống thói tự mãn, kiêu ngạo; phải có lòng khoan dung, độ lượng. Đó là con đường để mỗi cán bộ, đảng viên tự hoàn thiện mình để không ngừng phát triển nhân cách trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN hiện nay.

TS. Ngô Hoàng Anh - CN. Trần Thị Thương
(Trường Chính trị  tỉnh Kon Tum)

                                               
[1] ĐCSVN, Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương khóa XI, Nxb CTQG - Sự thật,  Hà Nội, 2012, tr.22.
[2] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2000, tập 9, tr. 293